Anomik Bir Toplum Muyuz? 'Seda Aşkın'

A⁺ A^-

Anomi kavramı sosyal düzenin bozulması durumunda ortaya çıkan “normsuzluk ve kuralsızlığı” ifade etmek için kullanılır. “Nomos” Yunanca kökenli olup “kural, kanun” anlamına gelmektedir. Buradaki “kural ve kanun” insanlar ve toplumlar tarafından oluşturulan yasalardır. Anomi kavramı da “nomos” sözcüğünün olumsuzlaması olarak oluşturulmuştur.

İnsanlar ve toplumların oluşturduğu bu “kurallar ve kanunlar” zaman içerisinde bozulabilir veya tamamen ortadan kalkabilir. İşte “anomi”de tam da bu zamanlarda ortaya çıkar. İnsanların kendi koyduğu düzenin işleyemediği zamanlarda.

Anomi kavramını ilk kez kullanan Fransız sosyolog Emile Durkheim’dır(1858-1917). Ona göre anomi mekanik toplumdan organik topluma geçerken ortaya çıkmıştır. Mekanik toplumda ortak duygu, benzeşme hâkimken organik toplumda farklılaşma hâkimdir. Ama anomi ne benzeşmeden ne de farklılaşmadan ortaya çıkmaz. Toplumsal kuralların geçiş dönemlerinin hızına ayak uyduramamasından kaynaklanır. Yani değişim olur ama kurallar eski olduğu için o döneme ayak uyduramaz. Kurallar değişip yeni düzene ayak uydurana kadar anomi devam eder.

Durkheim “intihar” olgusunu işlediği aynı isimli kitabında “anomik intihar” kavramına da değinmiştir. Toplumun, bireyin davranışlarını yeterince düzenleyememesi durumunda anomik intihar ortaya çıkar. Anomik intihar ekonomik bunalım dönemlerinde arttığı gibi ekonomik büyüme dönemlerinde de artabilmektedir. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı zamanı artan intihar oranı buna en büyük örnektir. Ekonomik büyüme döneminde de kişi yeni bir düzene ayak uyduramayıp aynı şekilde intiharı seçebilir. Bunların tam tersi norm ve kuralların en üst seviyede olduğu savaş dönemlerinde intihar olaylarının en aza indiği gözlemlenmiştir.

Amerikalı sosyolog Robert K. Merton’a(1910-2003) göre anomi fırsat yapılarına farklı ulaşma düzeylerinin varlığından kaynaklanır. Bireylerin toplum tarafından saygın olarak kabul görülmüş hedeflere ulaşmak için gerekli meşru yolları kullanması veya bu yolları kullanabilme şansı arasındaki ilişkinin farklılaşması anomiye sebep olur. Yani kişi seçtiği hedefe ulaşma noktasında normları bulma ya da bulabilme imkânını yakalama fırsatına sahip olamazsa anomik bir durum ortaya çıkmaktadır.

Anominin geçiş dönemlerinde yani değişim zamanı ortaya çıktığını söyledik. Günümüzde değişim sürekli ve hızlı olarak yaşanmakta. Yani bu durum toplum tarafından benimsenmiş kurallarında sürekli yenilenmek, yeniliğe ayak uydurmak durumunda olması anlamına gelmektedir. Bu da toplumsal normlara uymayı, toplumsal yapıyla bütünleşme durumunu daha da zorlaştırır.

Bireyselleşmenin hâkim olduğu günümüz toplumlarında kişiler toplumsal normları baskıcı ve özgürlük kısıtlayıcı olarak tanımlarlar. Bu normlarla bütünleşemeyen kişiler sosyal yaşamlarında anomik bir durum yaşayabilirler. Aynı şekilde toplumsal yasaların toplum için yeterli olmadığı durumlarda kişi herhangi bir bağlayıcı bulamadığı için yine anomik bir durum yaşayabilir. Tam anlamıyla kuralsızlık olmasa bile yeteri kadar bağlayıcı olmazsa kişi toplumla bütünleşemeyebilir ya da öyle hissedebilir.

Yukarı bahsettiğimiz Merton’un kuramı aslında günümüz toplumlarında en büyük ve en geniş çaplı anominin yaşanabileceği bir alandır. Çünkü artık herkes en iyi yerlerde, yüksek statülerde olmak istemektedir. Ama çok az kişi meşru ya da gayrimeşru bir şekilde o yerlere ulaşabilir. Geriye kalan çoğunluk ise psikolojik, sosyal, ekonomik gibi bir sürü sorunla baş başa kalır, ya bu hayatı kabul edip hayatlarına devam ederler ya da anomik bir hal içine girerler.

Günümüz toplumlarında normlar ve kurallar kesin çizgilerle ayrılamadığı ve artık tek bir toplumla sınırlı olamayıp küresel bir hal aldığı için ayrıca geçiş ve değişim halinin sürekli olması anomik bir durumun oluşmasını daha olası kılabilir. Anomiyi açıklayıp, yorumladığımıza göre yukarıda sormuş olduğum soruyu tekrar bir düşünelim derim. Sizce anomik bir toplum muyuz?

Anomi kavramını araştırırken güzel bir program keşfettim ve sizlerle de paylaşmak istedim. “Ne Diyoruz Ne Anlıyoruz” isimli bir program kavramların etimolojisini( köken bilimi) tartışıp yorumluyorlar. Umarım siz de izler ve izlerken keyif alırsınız.

Görüşmek üzere.

Kaynakça

Can,Y.(2004).Durkheim ve Merton'ın Anomi Kuramları Bağlamında Cemaatten Cemiyete Türk Toplumu.Muhafazakar Düşünce Dergisi

Göktürk,İ. ve Günalan,M.(2006).Modern ve Geleneksel Değerler Arasında Yabancılaşan İnsan

Ne Diyoruz Ne Anlıyoruz/Anomi

www.google.com/görseller

https://dusunbil.com/anomi-nerede-ne-zaman-ve-nasil/

23-09-2019

Konuk Düşünce Yazarları

info@medyacuvali.com

www.medyacuvali.com