Geleneksel Türk Mimarisi 'Elif Nur Tomruk'

A⁺ A^-

Evim evim, güzel evim!

Bir kültürü en iyi şekilde anlamak, konut tiplerine bakmaktan geçer. Her kültürün yazılı olmayan kurallarında, gelenek ve göreneklerinde, beşeri ve coğrafi konumlara göre şekil alan konut tipleri bulunmaktadır. Dış faktörlerin etkilediği konut tipleri bizlere kültürü tanıtmakla kalmayıp, mesajlar vermektedir.

Türk mimarisi en çok mesaj veren ve kültürü tanıtan bir mimaridir. Eskiden göçebe kültüre ait olan Türkler, yerleşik hayata geçmekte biraz zorlanmışlardır. Otak, Otah, Otağ gibi isimler alan; taşıması kolay, çoğunlukla keçeden yapılan ve akordeon tahtalı çadır evlerinden ahşap, mermer, kerpiç, tuğla gibi sabit ve taşıması mümkün olmayan evlere geçmeleri biraz zaman almıştır. Bir zaman sonra ise bu taşınması mümkün olmayan evleri, geleneksel kültürleriyle birleştirmişlerdir.

Türk mimarisinde üç tane önemli ev tipi bulunmaktadır. Bunlar: Merkezi Sofalı, İç Sofalı ve Dış Sofalı olmak üzeredir.

1. Merkezî Sofalı Ev Tipi

· Bu ev tipi geniş bir arazi üzerine konumlanmıştır. İki ya da üç katlı evlerdir.

· Bu ev tipi girişin üstünde ya da bir üst katta olabilir.

· Merkezî sofalı evin bütün odaları sofaya açılmaktadır.

· Sofa karşılıklı camlardan oluşmaktadır. Bunun sebebi ise evin daha çok aydınlık olmasını sağlamaktır.

· Sofada yer alan camların önüne sedir konulmaktadır ve ev sakinleri burada oturmaktadır.

· Her oda da mutlaka gömme dolap, yüklük, el ve yüz yıkamak için lavabo bulunurken bazı odalarda da tuvalet ve duş alma yeri bulunmaktadır. Bunların bulunduğu oda ise genellikle misafirlere verilmektedir.

· Ayrıca bir gusülhâne de yer almaktadır.

· Servis odası kısımda ise alt katta mutfakta pişen yemeklerin servisinin hazırlandığı kısımdır.

· Bu ev tipinde alt katta ise mutfak, kiler, abdesthâne, bahçe, avlu ve büyük bir giriş kapısı bulunmaktadır.

· Bu ev tipinin alt katı taş örme, üst katları ise ahşaptandır.

· Genellikle bu ev tipinde kalabalık aileler kalmaktadır.

· Sofanın bir ucu mutlaka sokağa bakmaktadır.

2. İç Sofalı Ev Tipi

· Bu ev tipi karnıyarık ismini de almaktadır.

· Merkezi sofalı ev tipi kadar büyük değildir.

· Daha çok dikdörtgen bir mimariye sahiptir.

· Odaları daha küçüktür ve bazı odalarında lavabo, yüklük gibi bölümler bulunmaktadır.

· Bu ev tipinin pencereleri küçüktür.

· Orta halli bir mutfak ve abdesthânesi bulunmaktadır.

· Merkezî sofalı evle dış mimarisi aynıdır. Yarıya kadar taş örme onun üstü de ahşap malzemeyle devam etmektedir.

3. Dış Sofalı Ev Tipi

· Metrekaresi diğerlerine göre çok küçüktür.

· Bu yapı da sofa evi ikiye bölmüştür.

· Bütün odalar sofaya açılmaktadır.

· Uzun bir dik, dikdörtgen şeklinde mimarisi bulunmaktadır.

· Odaları diğer ev tiplerine göre fazlaca küçüktür.

· Küçük aileler için tasarlanmıştır.

Yerleşik hayata geçtikten sonra Türk Evleri kadınlar için tasarlanmıştır. Bu tasarımın sonucunda ise evlere çıkma ve cumba eklenmiştir.

ÇIKMA:

Çıkma evlerin en önemli özelliğidir. Hem ev için hem de kadınlar için tasarlanmıştır. Çıkmanın işlevlerine gelirsek eğer;

· Üst katı yani odayı sokağa yaklaştırmaktadır.

· Mahremiyeti korumak amacıyla yapılmıştır. Pencereden sarkmadan oturduğunuz yerden sokağı görmeye imkân sağlamaktadır.

· Güneş ışığından daha fazla faydalanabilmek amacıyla tasarlanmıştır.

· Odayı genişletmektedir.

CUMBA:

Cumba kiraz ağacından yapılmaktadır. Malzemesi oldukça pahalı ve şekil vermesi oldukça zordur. Cumbanın işlevlerine gelirsek eğer;

· Çıkma olmayan evlerin pencerelerine yapılmıştır.

· Kadının gizleme amacıyla tasarlanmıştır.

· Mahremiyeti korumak amacıyla yapılmıştır.

Günümüzde arık Türk mimarisine özgü evler yapılmamaktadır. Bunun sebebi ise nüfusun artmasıyla ilgilidir. Nüfus artışı ve iç göç yaşanmasından dolayı mahalle kültürü yerini apartman kültürüne bırakmıştır. Eski Türk mimarisine ait evler birçok il ve ilçeler de yenileme görüp müzeye dönüştürülmüştür. Ankara da Hamamönü Sokağında bu ev tiplerini görmeniz mümkündür.

Ben, Keyfim ve Kâhyası iyi okumalar dileriz.

Sü’rçülisan ettiysek affola.

Kaynakça

12-03-2019

Konuk Düşünce Yazarları

info@medyacuvali.com

www.medyacuvali.com