Vlogger ve Blogger Dünyasını Keşfediyorum - Fatma Ülkü Selçuk (Sosyoloji, Dr.)

Jet Sosyeteyi İzlerken

Annemle dizi izlemeyi seviyorum. Siyaset gibi çetrefilli mevzulara girmiyoruz. Senaryo, oyuncular, çekim, gidişat vesaire hakkında konuşuyoruz. Senaryo sağlam olduğunda takdir ediyoruz. Oyunculara, ekibe yazık olmuyor. Gülüyoruz, üzülüyoruz, meraklanıyoruz, bazen de şaşırıyoruz. Değişim rüzgarları, dizi dünyasında da esiyor.

Oyunculuğunu beğendiğimiz kişilerin eğitimi ne? Birkaç aydır onu da merak ediyoruz. Çoğu konservatuvar okumamış. “Aaaa” diyoruz “yetenekleri Allah vergisi olsa gerek”.

Peki Jet Sosyete dizisindeki İlayda Çıkrıkçıoğlu rolünü kim oynuyor? ‘İnternete bakayım’ diyorum anneme. İsmi Deniz Cengiz imiş. 1989 yılında doğmuş. Meğer dizinin oyuncu kadrosuna dahil olmadan önce internette kalabalık bir izleyici kitlesine sahip imiş. Komik videolar yüklüyormuş. Ayrıca yazılar yazıyormuş (1).

Y kuşağı (doğum: 1977-1994) ve Z kuşağı (doğum: 1995-2012) aklıma geliyor.

İnternete video yükleyen ‘vlogger’lar, hayatlarında önemli bir yer tutuyor. Bu kuşaklar, yazılarını web sitelerinde adeta günlük gibi paylaşan ‘blogger’ları da takip ediyor.

Bu arada tevellütü daha eski olan bizler de bu süreçten payımızı alıyoruz. Televizyon ve gazeteler internet dünyasının ‘blogger ve vlogger’larına çeşitli vesilelerle yer veriyor.

Başka kimler?

Sonra merak ediyorum, başka kimler internette meşhur olduktan sonra Jet Sosyete dizisine dahil olmuş? İki isme daha rastlıyorum.

Biri, Nazlı karakterini canlandıran Nursena Yılmaz (1991’de doğmuş): meğer mühendislik okumuş ancak ablasıyla beraber çektiği Youtube videolarıyla ünlenmiş (2).

Diğeri ise Kumsal Abla karakterini canlandıran Yasemin Sakallıoğlu (1988’de doğmuş): O da meğer dizi dünyasına daha adım atmadan ismini duyurmuş. Nasıl mı? Instagram ve Youtube’a yüklediği mizah dolu videolarla. Meğer Jet Sosyete’den önce Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz dizisinde de oynamış (3).

Yani Jet Sosyete’de en az üç internet meşhuru yer alıyor. Üçü de Y kuşağı.

Düşünüyorum da ‘blogger ve vlogger’ları televizyon dünyasına dahil etmek reytingleri yükseltiyor olmalı.

Keşfimiz devam ediyor

Geçtiğimiz günlerde annem, bir kanalda iki filmin üst üste olduğunu okumuş.

İkinci film, Hadi İnşallah. Bir kitaptan uyarlanmış. Yazarı, annemin bir zamanlar gazetede severek okuduğu Pucca (Selen Pınar Işık).

İlk filmiyse ortasında açıyoruz: Enes Batur Hayal mi Gerçek mi? Filmin adı ilgimi çekiyor. Ceyda Düvenci de oynuyor. Oyunculuğunu beğeniyoruz.

Fakat Enes Batur’u oynayan kişinin oyunculuğu bana pek hitap etmiyor. ‘Filmin konusu ne?’ merak ediyorum. Bakıyorum oyuncular içinde Enes Batur adında bir kişi de var. Yani Enes Batur’u Enes Batur oynuyor. Merakım artıyor. Meğer film kendi hayatından uyarlanmış.

Enes Batur’un yaşamını merak ediyorum. 1998 yılında doğmuş, yani Z kuşağı. Çektiği Youtube videoları ile ünlenmiş. Bu yazıyı yazdığım gün itibariyle Youtube’da 10 milyona yakın takipçisi var (4). Youtuber veya vlogger diye tabir ediliyor.

Ekşi Sözlüğe bakıyorum. Enes Batur daha 17 yaşındayken (2015 yılında) Youtube kanalında 700 bin civarında abonesi var diye yazıyor. Önemlice bir kısmı 10 yaş civarındaki çocuklar olarak tahmin ediliyor (5).

Yeni bir döneme geçiyoruz

İşte Z kuşağı buralarda bu donanımla yetişiyor. Kuşak farkını iyice hissediyorum. Ben, X kuşağı (1966-1976 yılları arasında doğanlar), Y ve Z kuşaklarını anlamaya çalışıyorum.

Enes Batur’u izlerken aklıma bir soru geliyor. Filmler madem üst üste konulmuş, acaba Pucca da mı bir internet fenomeni? Gerçi annem eskiden gazetedeki yazılarını beğendiğini söylemişti ama, acaba? Olabilir mi?

Yanıtı öğrenmek için yine internete davranıyorum. Selen Pınar Işık (Pucca) da meğer 2007 yılından beri internette tuttuğu günlükleriyle meşhur olmuş. Ayrıca yazılarını kitap haline getirip satmışlar ve en çok satanlar listesinde yer almış. O, bir Y kuşağı çocuğu: 1987 yılında doğmuş (6). Bu yazıyı yazdığım sıralarda Twitter’daki takipçi sayısı 2 milyona yakın (7).

Nereden nereye?

Aklıma Kardashianlar geliyor. Influencer (etkileyici) diye tabir edilen kişiler. Kardashianlar ailecek hayatlarını sosyal medya ve diğer medya üzerinden sergiliyorlar. Tanıtım yaptıkları her bir ürün fotoğrafı için yüzbinlerce dolar kazanıyorlar. Kim Kardashian’ın Instagram’daki takipçi sayısı 130 milyonun üstünde (8).

Kim Kardashian’ın annesi bir babası farklı kardeşi Kylie Jenner ise Forbes tarafından en genç milyarder seçildi (9).

Kim Kardashian 1980 yılında doğmuş, Y kuşağından. Kardeşi Kylie Jenner ise Z kuşağından. 1997 yılında doğmuş.

Sonra aklıma yıllar boyu milyonlarca kişinin izlediği Biri Bizi Gözetliyor programı geliyor. Dünyada bu tür programlar reytingde tavan yaptığına göre ciddi bir ihtiyacı karşılıyor olmalı diye düşünüyorum.

Aklıma korodan Elif Hanım’ın (gerçek adı değil) dedikleri geliyor: “Ankara’ya taşındığımda rahat etmiştim. Büyüdüğüm yer güzeldi ama evler adeta perdesizdi. Her yaptığını komşular bilirdi. Herkes herkesin ne yaptığını bilirdi.”

Hangi ihtiyaçlar

Kabile, köy ve kasabalarda insanlar birbirlerinin ne yaptığını merak eder. Birbirlerinin yaşamını izlemeyi, kontrol etmeyi hak görür. Usül budur, adet budur. Yadırganmaz.

İnsan, şehre taşındığında, geleneksel yaşam tarzı hemen değişmez. Eski adetler bir süre devam eder. Yavaş yavaş ise eski bağlar ve adetler zayıflar. İnsan, çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak üzere yeni yollar geliştirir.

Peki, güzel de Instagram, Youtube, blog ve benzerleri üzerinden tanışmadığımız kişileri takip ettiğimizde biz hangi ihtiyaçlarımızı karşılamış oluyoruz?

İşte size birkaçı:

1- Eğleniyoruz

İnternette takip ettiğimiz kişi, paylaşımlarını hafifletici bir tonda yapıyorsa, kaygı verici düşüncelerden uzaklaşıyoruz. İçimiz daralmadan oyalanıyoruz.

2- Keşfediyoruz

Hani roman okurken meraklanır, kişinin iç dünyasını, yaşadıklarını, yaşam tarzını keşfederiz ya. Onun gibi.

Hani bir de pek çok kişi komşular, ahbaplar, iş arkadaşları ne yapıyor diye konuşur ya. Fikir yürütür. Hatta bazısı büyük bir iştahla dedikodu yapar. Biraz da bunun gibi.

Televizyonlardaki gösteri programları ve sosyal medyadaki paylaşımlar da benzer bir yönümüze hitap ediyor: Çeşitli yaşam hallerini öğreniyoruz.

Ayrıca farklı konularda malumat da ediniyoruz:

-        moda

-        yemek

-        spor

-        ürünler

-        oyunlar

-        ilişkiler

-        politika

-        bilim  vs.

İnternet sitelerinde paylaşılanlar, bizim için referans noktaları oluyor. Bunlara yakın veya uzak hissetmekse bize kalıyor.

3- İletişim kuruyoruz

Şayet arkadaşlarımız, ahbaplarımız da benzer kişileri okuyor, izliyor veya takip ediyorsa, aramızda konuşacak çok konu çıkıyor.

Çeşitli halleri yorumluyoruz. Hem tanıdıklarımızla yüz yüze, hem de internet üzerinden tanımadığımız kişilerle beraber.

Köydeki, mahalledeki halin başka bir tezahürü: Fatma Hanım’ın oğlu ne yapmış? Aaaa, komşular, duydunuz mu? Dursun Ağa’yla Kezban Hanım kavga etmiş!

Söyleşerek vakit geçirecek bol malzeme çıkıyor.

Ayrıca kişi, internette yorum yazarak kendi gerçekliğini de paylaşmış oluyor. Veya segilemek istediği imajını. Beğeni gelirse ne ala!

Kimisi de çekişmekten hoşlanıyor. Böylelikle canlı hissediyor!

4- Aidiyet ve yakınlık hissediyoruz

Kimimiz de kendimizi böylelikle bir topluluğun parçası gibi hissediyoruz.

Yalnızlık hissimiz azalıyor.

5- Serbestlik hissediyoruz

Serbestlik dediysem de illa olumlu bir anlam ifade etmiyor serbestlik.

Misal, kimisi küfür ediyor, aşağılıyor. Bunu ya takip ettiği kişiye karşı yapıyor ya da onu eleştirenlere karşı. Böylelikle kendini üstün ve güvende hissediyor.

İnternet dünyası buna elveriyor. Zira yorum yapan kişi kimliğini gizleyebiliyor.

Kimisi de hayranlık vb duygularını dile getiriyor.

Çoğu kişi, belki de yüz yüze ilişkilerde kendini bu denli ifade edemiyor.

6- Yaşama katkı yaptığımızı hissediyoruz

Kimisi de yorum yazarak yaşama katkı ihtiyacını gideriyor.

Misal: “Bak kızım, Mert’ten sana hayır gelmez, sen en iyisi Cem’e bir şans daha ver”.

Veya: “Oğluna meyva püresi yaparken az biraz da buharda pişir” vs.

7- Hem yenilik hem düzen ihtiyacımızı gideriyoruz

Birisinden, bir yerden düzenli haber almak, kişinin rutininin parçası haline geliyor.

Böylelikle insan, süreklilik, öngörülebilirlik, istikrar ihtiyaçlarını karşılıyor. Bu ise kişiye bir miktar duygusal güvenlik hissi veriyor.

Takip ettiğimiz yazı, video, fotoğraf ve benzeri paylaşım sitelerindeki yenilikler ise bize canlılık hissi tattırıyor.

Ayrıca kimimiz, bu sitelerden feyz alıp, hayatımızda irili ufaklı değişiklikler yapıyoruz.

8- Güç ve beğeni arzularımızı tatmin ediyoruz

Bazımız da kendini bu kişilerin yerine koyuyor. Veya takip ettiği kişinin parçası, uzantısıymış gibi hissediyor. Böylelikle o kişi üzerinden muhtelif arzusunu tatmin ediyor: Başarı, güzellik, güç, beğeni...

Ayrıca, beğendiği kişileri ve halleri izlemek, kişinin güzellik ihtiyacını da tatmin ediyor.

İki sonuç

 # Y ve Z kuşakları, kapıdaki devrin ezgisini mırıldanıyor.

 ## Sosyoloji, İşletme gibi derslerde sosyal medyaya ayrılan yer iyice artsın ki dünyayı daha iyi kavrayalım.

Fatma Ülkü Selçuk, 27.03.2019