Adalet Nedir? Küçük Bir Test :) - Fatma Ülkü Selçuk (Sosyoloji, Dr.) - Medya Çuvalı

Adalet Nedir? Küçük Bir Test :) - Fatma Ülkü Selçuk (Sosyoloji, Dr.)

A⁺ A^-

Sizce hangisi daha adil? Gelin keşfe çıkalım.

Diğer değişkenler sabit olsun; her bir durum için size daha yakın olan seçeneği işaratleyin:

A. Ud çalmaya talip 2 kişi ve 1 saat çalınabilecek sadece 1 ud vardır. Bu kişilerin gelecekte ud çalmaya devam edip etmeyeceklerini, çalacaklarsa da kimlerin olduğu ortamda çalacaklarını bilmiyoruz. Bu çalışlarında, odada tek başına olacaklardır.

a) Daha iyi çalan kişi udu 1 saat çalmalı.

b) Daha çok seven kişi udu 1 saat çalmalı.

c) ½ saat daha iyi çalan, ½ saat daha çok seven çalmalı.

d) 50 dakika daha iyi çalan, 10 dakika daha çok seven çalmalı.

e) 50 dakika daha çok seven, 10 dakika daha iyi çalan çalmalı.

(aklıma eğitim politikaları geliyor...)

B. 2 elma, elmaların sahibi paralı tok 1 kişi, elmaların sahibi olmayan parasız aç 1 kişi vardır.

a) 2 elmayı da elmaların sahibi tok kişi istediği zaman yemeli.

b) 2 elmayı da elmaların sahibi olmayan aç kişi istediği zaman yemeli.

c) 1 elma tok paralıya, 1 elma da aç parasıza verilmeli.

(aklıma iktisat politikaları geliyor...)

C. 1 doktor ve ölümcül X hastalığına tutulmuş 5 hasta vardır. X hastalığını Y ilacı tedavi etmektedir ancak 1 saat kaşıntıya sebep olmaktadır, kaşıntıyı giderecek ilaç henüz bulunmamıştır. Doktor ‘Hastaların rızası olmasa da Y ilacı 5 hastaya da verilsin’ der. 5 hasta ‘biz kaşınmak istemiyoruz, ölmeye razıyız’ der.

a) İlaç hastalara rızaları olmasa da verilmeli.

b) İlaç hastalara rızaları olmadığı için verilmemeli.

(aklıma iş sağlığı iş güvenliği için kullanılan araç gereçler geliyor ve daha nice mesele...)

D. X gezegeninde 5 kişi yaşamaktadır. 5 kişi ‘aç kalmak bize haz veriyor, aç kalıp ölmeye karar verdik’ der. Y gezegeninden 1 kişi ‘bu 5 kişi zorla da olsa beslenmeli, yaşatılmalı’ der.

a) X gezegenindeki 5 kişi ölüme terk edilmeli.

b) Y gezegenindeki kişinin dediği gibi bu 5 kişi zorla da olsa yaşatılmalı.

(aklıma ölümüne uyuşturucu kullananlar geliyor; insanlığı nice politikayla yok oluşa sürükleyenler de... ‘rıza’ dediğimiz sizce her zaman ‘yaşamdan’ daha mı önceliklidir?)

E. 2 kişi cinayet işlemiştir. A kişisinin tedavisi mevcut tekniklerle olanaklı değildir, çıktığında yine cinayet işleme ihtimali %99.9’dur. B kişisinin tedavisi mevcut tekniklerle olanaklıdır, tedaviden sonra cinayet işleme ihtimali %0.01’dir.

a) A kişisi tedavi mümkün olmadığı sürece izole edilmeli; B kişisi ister 1 gün ister 10 yıl sürsün tedaviden sonra salıverilmeli.

b) A kişisi de B kişisi de sabit bir süre (misal 25 yıl) hapis yattıktan sonra salıverilmeli.

(aklıma çeşitli suçlardan içeride olanlar, salıverilenler ve ceza hukuku geliyor...)

F. Yeryüzünde 2 ada vardır. Ada X’te 10 kişi; Ada Y’de 10 kişi yaşamaktadır. Ada X’te oylama yapılır. 6 kişinin ‘evet’ oyuyla Ada Y’deki 9 kişi öldürülür.

a) Ada X’ten 9 kişi öldürülmeli (9’a 9!).

b) Ada X’te ‘öldürmeye evet’ oyu veren 6 kişi öldürülmeli.

c) Ada X ve Y’de sağ kalan toplam 11 kişi (travmaları vd göz önünde bulundurarak) terapiye alınmalı (terapi yapanlar öldürmekten yana olmayanlardan olmalı, kendileri de terapi görmeli). Tedavisi mevcut tekniklerle mümkün olmayan öldürmeye meyilliler bir daha öldürmesin diye izole edilmeli, silahlardan uzaklaştırılmalı, oy vermekten men edilmeli.

(aklıma Belgrad’ın bombalanması geliyor... ve daha nicesi...)

Küçük not

Test sorularına yenilerini eklemek mümkün. Fakat şu soruları sormak için bunlar da yeterli sanırım. Size göre:

· Kararlar oy çokluğu/birliği ile bile alınsa her zaman doğru mudur?

· Fayda nedir?

· Bireysel fayda toplumsal fayda nasıl dengelenir?

· Hangi değerler diğerlerinden üstündür?

· Adalet her durumda eşitlik midir?

· Kaynak varken açları doyurmamak adil midir?

· Cezanın amacı nedir?

· İntikam/misilleme adalet mi demektir?

Kalın sağlıcakla...

Fatma Ülkü Selçuk, 08.08.2018

Görsel kaynaklar