Hakaret Davaları ve Tourette Sendromunun Düşündürdükleri - Fatma Ülkü Selçuk (Sosyoloji, Dr.)

Hakaret ne demek?

 Hakaret ne demek? Türk Dil Kurumu Sözlüğüne bakalım. Birinci anlam: Onur kırma, onura dokunma. İkinci anlam:  Küçültücü söz veya davranış (1). O halde bir sözün hakaret olması için gerekli iki koşul var. Birincisi, hakaret olarak adlandırılan söz veya davranış karşısında rencide olmak lazımdır. İkincisi, neyin küçültücü olduğu konusunda büyük ölçüde ortaklaşılan bir algı olmalıdır. Açıktır ki kişilerin kırılganlık düzeyleri farklıdır. Ayrıca bir kültürde küçültücü sayılan söz veya davranış, bir başka kültürde öyle sayılmayabilmektedir. Bu meseleler önemlidir. Ancak bu yazıda benim odak noktam bunlar olmayacak. Sadece bir konuya dikkat çekmekle yetineceğim: hakaret edenin cezai ehliyeti. Üstelik bu konuyu da her yönüyle ele almayacağım. Sadece bir örnek üzerinden, hakaret davalarında ruh ve sinir bilim konusundaki bilgimizin ne kadar yetersiz olduğuna dikkat çekeceğim: Tourette sendromu.

Ve Tourette sendromu

 1885 yılında Gilles de la Tourette, farklı biçimlerde hafif veya ağır seyredebilecek bir sendromu tarif eder. Bu sendromda ‘sinirsel enerji aşırılığı, garip hareket ve eğilimlerin fazlasıyla üretilmesi’ söz konusudur; ‘tikler, ani ve hızlı davranışlar, kendine özgü konuşma şekilleri ve jestler’ (2). Tourette’li hastaların yüzde 10’u ise kontrolsüz ve toplumsal açıdan uygun olmayan küfretme semptomu gösterir (3). İlgi duyuyorsanız tanı kriterleriyle ilgili DSM 4 ve 5’e bakabilirsiniz (4).

Tourette sendromu ne kadar yaygın?

 Peki bu sendrom ne kadar yaygındır? Öncelikle tanının oldukça zor olduğunu söylemekle başlamalıyım. Oliver Sacks, ‘Geçtiğimiz yüzyılın bitişiyle ruhsuz bir nöroloji ile bedensiz psikoloji arasında bir bölünme meydana geldi. Bununla birlikte Tourette’i herhangi bir biçimde anlamak imkasızlaştı’ diye yazıyor (5). Gerçekten de sendromun yaygınlığı ve içeriği konusunda tartışmalar vardır (6). Yine de bir iki istatistik aktarayım size. Birincisi 1993 yılında yayınlanmış bir araştırma; sendromun İsrail ordusuna başvuranlar arasındaki yaygınlığı 1000’de 4.3 olarak saptanmış. İkincisi 2001 yılında yayınlanmış bir araştırma; İngiltere’de okul çağı çocukları arasında yaygınlık 100’de 1.85 olarak bulunmuş (7).

 Hakaret davaları

 Şimdi esas konumuza dönelim: hakaret davaları. Tourette sendromunun düşündürdükleri üzerinden sorularım şunlar: Hakaret davalarındaki sanıkların yüzde kaçında Tourette sendromu vardır? Tourette sendromu olmayan sanıkların yüzde kaçında dürtü kontrol bozuklukları vardır? Kaç tanesi öfke kontrolü problemi yaşamaktadır? Peki her bireyin öfke kontrol etme kapasitesi biyolojik olarak aynı mıdır? Aynı değilse hapis cezası, para cezası herkes için caydırıcı mıdır? Öfke kontrolü için alınabilecek tedbirler her birey için aynı mıdır? Bunun standart bir formülü var mıdır? Yok ise farklı kişiler için farklı tedbirler almak adaleti hangi açılardan zedeler hangi açılardan tesis eder? Kişilik bozukluklarını düşündüğümüzde, örneğin, bağımlı kişilik bozukluğu olan kişinin ve narsistik kişilik bozukluğu olan kişinin hakaret etme motivasyonu genelde aynı mıdır? Kendi içlerinde ve aralarında nasıl farklılıklar söz konusudur? Kişi,örneğin, bir kişilik bozukluğuna, sendroma veya hastalığa sahip olmayı kendisi mi seçer? Seçmez ise ruhsal yapılanmasının sonucu olan davranışlardan ne kadar sorumludur? Çözüm bazı durumlarda ceza mıdır tedavi midir? Her bozukluğun tedavisi mevcut tekniklerle olanaklı mıdır? Değilse başka nasıl tedbirler alınabilir?

Psikoloji ve sosyoloji

Söylemeye bile gerek yok ki kültürümüzde cana saygının merkeze oturması için ailede, okulda, medyada güzel sözün ve davranışın desteklenmesi son derece önemlidir. Benim doktoram sosyoloji üzerine; ruh veya sinir bilim üzerine değil. Bununla beraber insan doğasına dair gelişmeleri elimden geldiğince anlamaya, sosyal teoriye entegre etmeye çalışıyorum (8). Siz de deneyin. Pişman olmayacaksınız.

Fatma Ülkü Selçuk, 14.07.2018

Metin için kaynaklar

(1) http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5b4a02a86f5cf3.41341330

(2) Oliver Sacks, Karısını Şapka Sanan Adam (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007), s. 106.

(3) Natalie Wolchover, ‘Why Does Tourette's Make People Curse Uncontrollably?’ https://www.livescience.com/33384-tourette-syndrome-people-curse-uncontrollably.html

(4) Ayrıca bakınız https://www.tourette.org/about-tourette/overview/diagnosis/medical-diagnosis/

(5) Oliver Sacks, Karısını Şapka Sanan Adam (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007), s. 107.

(6) Rowan Voirrey Sandle (2012) ‘The Deconstruction of Gilles de la Tourette’s Syndrome’, Journal of European Psychology Students, Cilt 3, https://www.researchgate.net/publication/280207106_The_deconstruction_of_Gilles_de_la_Tourette%27s_syndrome

(7) Anthony S. David vd., Organik Psikiyatri: Nöropsikiyatri Ders Kitabı (Ankara: Wiley-Blackwell, 2013), s. 787.

(8) Örneğin bakınız Fatma Ülkü Selçuk (2017) ‘Siyasi çatışmaların çözümünde şiddetsiz iletişim modelinin olanak ve kısıtlılıkları’, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 72, No 1, http://www.politics.ankara.edu.tr/dergi/pdf/72/1/4---1099-fatma-ulku-selcuk.pdf

Görsel kaynaklar

1) https://www.freepik.com/free-vector/angry-person-yelling-crowd_6372307.htm#page=1&query=yelling&position=1, attribution: <a href="https://www.freepik.com/vectors/people">People vector created by freepik - www.freepik.com</a>

2) https://www.freepik.com/free-vector/flat-boy-expressing-his-anger_4958972.htm#query=anger&position=0 , attribution: <a href="https://www.freepik.com/vectors/people">People vector created by freepik - www.freepik.com</a>

3) https://www.freepik.com/free-vector/realistic-wooden-brown-judge-gavel_7776009.htm#page=1&query=judge&position=1 , attribution: <a href="https://www.freepik.com/vectors/wood">Wood vector created by redgreystock - www.freepik.com</a>