Temel Tasarım Öğeleri “ŞEKİL ” ve “MEKAN”

ŞEKİL

Şekiller ,çizgi, renk,doku ve ton alanlarıyla yaratılırlar. Sanatta şekli, bir alanı çevreleyen çizgi olarak tanımlayabiliriz. Şekiller daire, kare, üçgen gibi basit formlar ya da daha karmaşık formlardan oluşabilirler.

Şekiller kimi zaman herhangi bir cismin sadece kenar çizgileri ile görüntülenmesinde kullanılırlar. Bunu siluet olarak ifade etmek de mümkündür.

20 yy. Sanatçıları  tasarımlarında geometrik formları belirgin biçimde kullanmışlardır. Özellikle Hollanda’da De Stijl grubunun önemli sanatçısı Piet Mondrian’ın çalışmaları,tamamen geometrik formlardan oluşmuştur. 

Piet MONDRİAN,Kırımızı, Sarı ve Mavi Kompozisyon,  1965


MEKAN

Bir nesnenin etrafındaki, altındaki, arasındaki ve içindeki alana  mekan denir.

Sanatta iki tip mekan vardır; gerçek mekan ve resimsel mekan. Gerçek mekan boş veya nesnelerle dolu olabilen üç boyutlu hacimdir. Resimsel mekan kağıdın tuvalin veya diğer malzemelerin düz yüzeyidir ve resim düzlemi olarak da bilinir. Sanatçılar, derinlik duygusu yaratmak için üç boyutlu mekan illüzyonlarını kullanırlar, objelerin büyüklüğü ve konumunu değiştirme, çizgisel perspektiften yararlanma, renk ve ton değerlerini kullanma resimde derinlik duygusu oluşturur.

Mekan illüzyonunu yaratan özelliklerden birisi büyüklüktür. Daha küçük objeler daha uzakta görünürler. Daha büyük objeler ise daha ön planda görünürler. Şekillerin büyüklükleri derinlik duygusu yaratmada  önemli rol oynar.

Tasarımcı açısından iki tip mekan vardır: Pozitif ve negatif  mekan. Pozitif mekan, arka planın önünde ve ana öğe olarak görülen objelerle yaratılırken; negatif mekan şekilleri çevreleyen alan olarak adlandırılır. Pozitif mekan gerçek binadır. Negatif mekan ise binanın çevresindeki alandır.

 Tasarımcının, boş mekanı hareketli bir yüzey haline getirmesi için , pozitif ve negatif mekanları doğru kullanması gerekir.  Arka plan etkisi verebilmek için belirsiz çizgileri, nötralize olan renkleri, grileşmiş ton değerlerini kullanmak, ön plan etkisi içinse, belirgin çizgileri , keskin hatları olan biçimleri, canlı renkleri kullanmak gerekir.

Tasarımda derinlik duygusu yaratmak için kullanılan  bir diğer yöntem, çizgisel perspektiften yararlanmaktır. Çizgisel perspektifin kullanımı , ölçü konum ve birleşen paralleller gibi mekansal değerlerin kullanımını içerir. Çizgisel perspektifte; uzakta olan formlar yakında olandan daha küçük görünürken ; uzaklaşan paralel doğrular , ufuk çizgisinde kayboldukları noktaya ulaşana dek birleşir gibi görünürler.

Raphael Sanzio, Atina okulu, 1510

Kaynaklar :

Landa, R (1996) Graphic Design Solutions. New York : Delmar Publishers.

Öztuna, H.Y (2007) Temel Tasarım Öğeleri “Mekan” Grafik Tasarım Dergisi sayı:9, 84-87.