Dada Akımı

Sevgili okurlar, bu yazımda sizlere bir başkaldırı hareketi niteliği taşıyan  ve 20. Yüzyılın Avrupa Sanatını şekillendiren önemli sanat akımlarından biri olan Dada Akımından bahsetmek istiyorum.

Dadaizm , 1. Dünya savaşı sonrasında sanata karşı ortaya çıkan bir başkaldırıdır. 1916 yılında adı konmuş, 1920’lere kadar Avrupa’nın bir çok kentine yayılmış bir  sanat hareketidir.  Dadaizm, tüm alışılmış sanat kurallarını yıkan bir akımdır.  Akım ,  şair Hugo Ball’ın, bağımsız genç şair ve ressamları,  müzisyenleri bir araya getirdiği Kabera Voltair’ı Zürih kentinde açmasıyla bir rastlantı sonucu ortaya atılmıştır. Dadaist Manifesto,  Şair Hugo Ball  tarafından, 14 Temmuz 1916’da yayımlanmıştır. Özellikle 1. Dünya Savaşına duyulan nefret ve tepkiden doğan bir harekettir. Tüm yerleşik değerleri, toplumun bir yozlaşması olarak görmekte ve bunları protesto etmektedir.

Dada rastlantısal olarak seçilen bir kelimedir, rastlantısallık ve sezgisellik  akımın felsefesini doğrudan yansıtmaktadır.  Kimi sanatçıya göre Dada Abc sanatı, bağıra çağıra şarkı söyleme, kimine göre bir tahta at, çocuk oyuncağı, bağırarak konuşmak gibi anlamlar içermektedir.

Yerleşik değerleri yıkmak niyetinde olan Dada akımı sanatçıları, rastlantısallığa ve doğaçlamaya yönelik çeşitli yöntem ve tekniklere başvurmuşlardır. Örneğin, Macar şair Tristian Tizaro’nun verdiği reçeteye göre Dadacı bir şiir yazmak için, bir makası alıp bir gazetenin istediğimiz yerinden yazacağımız  şiirin uzunluğunda kesip, bir torbaya rastgele koyup çekilerek  oluşturulan kelimeler bir araya getirerek şiir yazılmalıdır. 

Dadaist sanatçılar , yapıtlarında  tipografiyi kolajla birleştirmişlerdir. Dada hareketinde   görsel dilin kullanım biçimi ,günümüz görsel iletişimini doğrudan etkilemiştir.

Dadaizm’in öncüleri, Tristian Tzaro , Hugo Ball,  Hans Arp,  Richard Hülsenberk, Man Ray,  Max Ernst, Fransız Pıcabia gibi  sanatçılardır.

 Fransız ressam Marcel Duchamp, Dada’ya katıldıktan sonra  bu akımın en önemli görsel temsilcisi  olmuştur. Ressam ,Merdivenlerden İnen Çıplak  isimli yapıtında kübist öğelerle  hareket unsurunu birleştirmiştir. Duchamp ,sanata getirdiği Ready- Made (Hazır Nesne) kavramı ile kavramsal sanatın da öncülerinden olmuştur . Duchamp ‘a göre  , herhangi bir nesneyi sanat nesnesi yapan şey sanatçının düşüncesidir. Sanatçının savunduğu fikir, sanat yapıtının elle yapımından daha önemlidir, bir nesnenin sanat yapıtı olması için sanatçının onu o şekilde tanımlaması yeterlidir . Duchamp, nesnenin kavramsal değeri olduğunu savunmuştur. Duchamp Pisuar ,Bisiklet Tekerleği gibi hazır nesneleri ile tüm estetik ve sanatsal  değerleri yıkmayı başarmıştır, bu da Dada Akımının temel felsefesini oluşturmaktadır. 

                                     Marcell Dushamp, Merdivenlerden İnen Çıplak (1912)

Dadaizm, 1922 yılında çoğu  Dadaist sanatçının Sürrealizm  (Gerçek Üstücülük)’e yönelmesi ve sanatçılar arasındaki sürtüşmeler sonucu yerini sürrealizm akımına bırakmıştır. 

                           Marcell Dushamp, Fountain (Çeşme)  (1917)