İstanbul İli Makraformu Su Yatakları Ve Kent Coğrafyası

Nerede kalmıştık?

En son yazdığım yazımda Terkos gölü ve çevresi, 3. Havalimanı ve kuş göç yollarının olumsuz etkilenmesinden bahsetmiştim. Bu yazımda da İstanbul ili makraformu önemli su yatakları ve kent coğrafyasını biraz irdelemek farklı açılardan ele almak istiyorum.

İstanbul temel olarak, Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarının geçiş yolu üzerinde bulunan önemli stratejik bir konuma sahiptir. Kültürel ve ekonomik geçiş yolu olarak konumlanan İstanbul kenti; Avrupa ve Asya arasında bulunan, aynı zamanda Karadeniz ve Akdeniz arasında kalarak sınırlanmaktadır. Ayrıca Avrupa ve Orta Doğu Ticaret merkezileri arasında güçlü bir köprü görevi de görmektedir. İstanbul ili yerleşim alanları genel olarak Boğaz ve güney sahilleri etrafında ve çoğunlukla güneye doğru yönelmiş çizgisel bir gelişim boyunca doğal ve yer yer yapay eşiklerle parçalanmaktadır. Kuzey kesimlerde ise, ekolojik çeşitlilik açısından büyük öneme sahip büyük ölçekte yeşil orman alanları bulunmaktadır. Bu alanlar İstanbul ili için büyük öneme sahip olup, adeta kentin nefes almasını sağlayan ve hayati öneme sahip yeşil dokusu olmaktadır (İBB, 2009).

İstanbul kenti; Karadeniz ile yerleşim alanları arasında kalan mevcut kesiminde, önemli kuzey ormanları, su havza alanları, barajlar, kumullar, rekreasyon alanları, tabiat parkları ve önemli ölçüde endemik olarak ifade edilen bitki ve hayvan türlerinin bulunduğu ekosistemlerle birlikte bütüncül olarak konumlanan bir ekolojik alana sahip olmaktadır. Türkiye ölçeğinde önemli bir yeri olan nitelikli orman alanları bu hassas coğrafyanın bünyesinde bulunmaktadır. İstanbul yüz ölçümüne bakıldığı zaman, yüzde 47,7’sini orman alanlarının oluşturduğu görülmektedir. Avrupa Yakası’nda yüzde 58,4 oranında, Anadolu Yakası’nda ise yüzde 41,6 oranında orman alanları bulunmaktadır. Bununla birlikte geniş çeşitlilikte flora ve faunaya da ev sahipliği yapan İstanbul ilinde, kentin yüzde 44’ünü kaplayan alanlar ekolojik çeşitliliğin çok olduğu alanlardır.

İstanbul kentinde bulunan orman alanları, dünyanın önemli kuş göç yolları üzerinde bulunup, yüz binlerce yırtıcı, ötücü ve su kuşuna ev sahipliği yapmaktadır. Dünyadaki kuş türlerinin nesillerinin devamlılığının sağlanması ve tükenmemesi için özel önem taşıyan ve Avrupa Yakasında bulunan Küçükçekmece Havzası, Boğaziçi, Büyükçekmece Gölü Havzası ve Terkos Havzası; Anadolu Yakasında ise Şile Kıyıları korunması gereken çok önemli alanlar olarak nitelenmektedir.

Önemli kuş göç yolları üzerinde ve kentin kuzeyinde bulunan ormanlar, İstanbul kenti için içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılayan önemli su havzalarını da içinde barındırmaktadır. Avrupa yakasındaki Istranca, Terkos, Büyükçekmece, Alibeyköy ve Sazlıdere ile Anadolu Yakasındaki Ömerli, Elmalı ve Darlık havzalarını barındırmakta ve İstanbul’un yüzde 46’sını kapsamaktadır. Su havza alanlarıyla birlikte ele alınan kuzey ormanları İstanbul için hayati öneme sahip ekolojik kuşak birleşenlerini oluşturmaktadır (Çalışkan, 2010).

Kullanma ve içme suyu sağlayan bu önemli doğal ekolojiler kentleşmenin plansız bir biçimde gelişmesiyle konut ve sanayi yapılarının baskısı altında kalmıştır. Tahribata uğrayan ve ekolojik koridor görevi gören drenaj sistemleri çok kısa bir zamanda mahallelerin arasında kalmıştır. Su havza alanları şehirlerde, plansız yapılaşma baskısı altında kalarak ulaşım sistemlerinin ve sanayi yapıları ile kaplı alanların ortasında sıkışmıştır (Şengönül ve Serengil, 2014).

İstanbul ili makroform yapısına baktığımız zaman; mega boyutlara ulaşan altyapı projeleri ile, kentin kuzeyinde bulunan yeşil doku ve hassas ekosistemlerin olduğu su havza alanları baskı altında bırakılmış ve önemli ölçüde tehdit edilmeye başlanmıştır. Kentin sürdürülebilir olmasını tehdit ederek planlanan bu mega projeler İstanbul’un geleceği konusunda endişe yaratmaktadır.