İstanbul Terkos Gölü ve Çevresinin Tarihsel Gelişimi

Çatalca ilçesinde yer alan Terkos Gölü, Bizans İmparatorluğu döneminde Roma’ya bağlı çok eski bir Trak yerleşimi olarak bilinmektedir. Göl’ün yakınında bulunan, en eski yerleşimlerden biri ve günümüzde adı Durusu olarak bilinen Terkos Köyü’nden almıştır. Terkos Gölü yakınına Bizans döneminde inşa edilen Trikos kalesi de İstanbul’un önemli savunma hatlarından birisi olmuştur. Bizans ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinden beri çok geniş orman alanlarına sahip olan Terkos Gölü, önemli av merkezi olarak bilinmektedir (Van, 1997).

Temelde İstanbul’un su ihtiyacının karşılanması için 1855-1857 yılları arasında yapılan çalışmalarda, Terkos Gölü çevresine bir pompa istasyonu ve terfi merkezi kurulmuştur. 1869 yılında ise “Dersaadet Anonim Şirketi” adı altında bir Fransız şirketine verilen imtiyaz sayesinde 1883 yılında hizmete giren Terkos Gölü İstanbul için önemli bir kaynak olmuştur. Yapılan bu çalışmaların neticesinde Terkos Gölü’nden elde edilen su arıtılarak şehre verilmeye başlanmıştır. 1923 tarihinden sonra ise Terkos içme suyu tesislerinin yönetimi İSKİ yönetimi almıştır. Su sistemlerinin açılmasıyla birlikte Terkos Gölü ve çevresinde köyler kurulmaya ve küçük yerleşim birimleri bu alanlara gelmeye başlamışlardır. Ayrıca bu alanlarda yerleşimin başlaması ile birlikte tarım alanlarının yapılması ve kullanılan zararlılar sebebiyle göl suyu ve çevre ekosistemi o yıllarda zarar görmüştür. 1994 yılından sonra korunması gereken Terkos Gölü’nün suyu ve çevresindeki ekolojik dokular, Ormanlı Köyü’nde yapılan çeltik üretimi gibi çeşitli faaliyetlerle de olumsuz yönde etkilenmiştir.

Daha sonrasında, içme suyu kapasitesinin attırılması için Istranca Barajından su getirilmeye başlanmıştır. Su kapasitesinin, belli dönemlerde fazla olması durumunda ise su Boğazdere kanalından Karadeniz’e yönlendirilmektedir (Baki, 1997). Bununla birlikte, temel gayenin su ihtiyacının karşılanması olduğundan, Terkos Gölü-İkitelli hattının yapım çalışmaları da yürütülmüştür. Terkos Gölü’nün içme suyu rolünü uzun süre ve verimli bir şekilde sürdürmesi için yapılan diğer çalışmalardan biri ise, T. C. Çevre ve Orman Bakanlığı Ağaçlandırma Genel Müdürlüğü tarafından Göl’ün Karadeniz kıyısında bulunan kumullarla dolmasını engellemek amacıyla başlatmış olduğu ağaçlandırma çalışması olmuştur (Anonim, 1991). Bununla birlikte, 1999 yılında Terkos Gölü Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF- World Wildlife Foundation) ve T. C. Çevre ve Orman Bakanlığı ile yapılan iş birliğinde “Dünya’ya Armağan” Projesiyle Avrupanın ekolojik çeşitlilik açısından korunması gereken en değerli noktalarından biri olmuştur.

Terkos Gölü ve çevresi kuş göç yolları üzerinde bulunması ve bu alanda yaşayan endemik bitkilerinde katkılarıyla “Önemli Kuş Alanı” olarak belirlenmiştir. Göç zamanlarında Terkos Gölü sınırının bulunduğu güzergahta; beslenme, üreme, konaklama ve zaman zaman da geceleme gibi temel ihtiyaçlarının karşılanması açısından bu alanı kullanmaktadırlar. Göl ve çevresinde bulunan yeşil doku ötücü, su kuşu ve yırtıcı kuşların her biri için doğal ortamlar yaratması açısından oldukça önemli bir konumda olmaktadır.

Yıllar içerisinde İstanbul Kentinin kuzeye doğru genişlemesi, nüfusun artması gibi önemli faktörler nedeniyle Terkos Gölü’ne olumsuz yönde baskılar meydana gelmektedir. Terkos Gölü ve çevresine yapılan kontrolsüz müdahaleler ve yapılması planlanan yeni mega projelerle bu alan git gide sıkışmakta ve doğal güzelliklerini zamanla yitirme noktasına gelmektedir. Bahsedilen kontrolsüz müdahalelerden biri olan, Kuzey Marmara Otoyolu ile 3,7 milyon ve 2018 yılında yapılan 3. Havaalanı yerleşkesi ile çevresinde bulunan 13 milyon ağaç kesilerek katledilmiştir. Kentin kuzey ormanlarına yapılan müdahalelerle, kuş göç yolları üzerinde bulunan onca ağacın kesilmesiyle ve yeni projelerin planlanması ile de Terkos Gölü gün geçtikçe daha çok tehlike altında olmaktadır.