Dört Mevsim Bir Aşk

Demeter Roma’da bilinen adı ile Ceres, mevsim ve hasat tanrıçasıdır. İnsanlara tarımı ve toprağı kullanmayı öğretir. Toprak yaşamı Demeter’e bağlıdır isterse toprağa can verir isterse verdiği o canı geri alır. Demeter’in kardeşi olan Zeus’tan bir kızı olmuştur (tanrılar arasında kardeşlerinden çocuk yapmak yaygındır). Kızına Persephone adını vermiştir.  Persephone bir ölümsüze yakışan güzelliktedir. Güzelliği büyüdükçe ölümsüz dünyanın ilgisini üstünde toplamaya başlamış, onu gören ölümsüzlerin en güzeli olduğunu düşünmekten kendini alıkoyamamıştır. Durumun farkında olan Demeter kızını gözünün önünden ayırmaz, onu sürekli gözetim altında tutar.

Demeter, toprağa göz kulak olmak için ve insanlara tarımı öğretmek için yeryüzüne ölümlülerin olduğu dünyaya geçer. Yanına kızı Persephone’yi ve nympheleri de alır. Demeter işini yaparken kızı Persephone nymphelerin gözetiminde, başına geleceklerden habersiz, çayırlarda çiçek toplar. Burada Persephone’nin babası olan Zeus’un planından bahsetmek isterim, Zeus kızını annesi tarafından korunduğunun farkındadır ama onun hedefi tanrılarının en zengini olan Hades ile kızı Persephone’yi evlendirmektir. Böylece yeraltı dünyasında da tanınacak ve güç toplayabilecektir. Bunun için Zeus’un annesi olan ve tüm yeryüzüne hükmetme yetisi olan Gaia’dan yardım alır. Ondan hayranlık verici ve  benzersiz bir çiçek ekmesini ister. Zeus bu çiçeği kullanarak kızı Persephone’yi yeraltına çekmeyi hedefler. Gaia isteğini yerine getirir. Bu çiçeği Persephone’nin çiçek topladığı çayırlara eker.  Persephone çayırda çiçek toplarken bu hayranlık verici çiçeğe rastlar ve çiçeği sepetine eklemek adına hiç şüphesiz çiçeği kopartır. Persephone’nin çiçeği koparması ile yer yarılır ve ölülerin efendisi olan Hades ölümsüz dört atın sürdüğü altın arabası ile belirir. Persephoneyi arabaya alır arabası ile birlikte yer yarığının içine geri girer ve toprak sanki hiçbir şey olmamış gibi eski haline bürünür. Geriye sadece Persephone’nin korku ile attığı amansız çığlığın yankıları kalmıştır. Demeter bu amansız çığlığı duyunca işini bırakıp kızının bulun çayıra koşar korkudan kas katı kesilen nymphelere bakar kızının ortadan kaybolduğunu anlayınca, dokuz gün dokuz gece boyunca yeryüzünde bakılmadık nokta bırakmaz. Çaresiz bir şekilde kızını arar ama bulamaz.Son çare olarak her şeyi gören Helios’a (güneş) gider, ona kızının nerede olduğunu sorunca ise Helios’ o gün çayırda kızının Hades tarafından kaçırıldığını söyler. Demeter her şeyi anlar Hades’in, bu işi Zeus’un rızası olmadan asla yapamayacağını bilir.  

Demeter Olympos’u terk eder ve yaşlı bir kadın kılığına girip, ölümlülerin dünyasına yerleşir. Eleusis şehrine gider burada kimsenin gerçek kimliğini bilmeden sarayda kralın oğlu için bakıcılık yapar, bir çocukla uğraşmak onun özlemini ve hüznünü bastırır. Kral Keleos’un oğluna öyle bağlanmıştır ki onu ölümsüz kılmaya çalışır. Bu yaşlı bakıcı ve oğlunun tuhaf bir bağı olduğunu sezen kralın eşi, onları bir gece kapının arkasına saklanarak izlemeye başlar. Yaşlı bakıcı kadın küçük oğlunu şömine ateşine daldırdığını görünce (çocuğun ölümsüzlük kazanması için tanrıçanın yaptığı ritüel) çığlığı basar ve ürken yaşlı Demeter çocuğu bir anda elinden düşürür ritüel bozulur ve kralın küçük oğlu tekrar ölümlülük kazanır. Olaya bakarsanız bu Demeter’in çocuk bakımında ikinci çuvallayışıdır. Artık olanları kaldıramayan Demeter, gerçek kimliğine bürünür ve kızını geri almanın bir yolunu aramaya başlar. Zeus kızını Hadesten alıp ona geri vermedikçe yeryüzünde toprağa bağlı olan her şey çürüyüp solmaya mahkum edilir, karararından caymayan Demeter, yeryüzünü kurak bir hale getirir insanlık açlık ve hastalıktan kıvrınmaya başlamıştır. Aslında olan insanlara oluyor Zeus ve ölümsüzler dünyası Demeter’in bu yaptığından asla etkilenmiyor. Ama tanrı ve tanrıçalar ölümsüz, bu sonsuz ömürlerinde onları şımartan onlara her şey için yalvaran yeryüzünde ki bu insanlar yok olursa kim veya ne onları şımartabilir ?,  sonsuzlukla geçen hayatların da ne onlara macera katabilir, nasıl heyecanlanabilirler ?, yeryüzü aslında onların oyun dünyası, ve yok olmalarını istemezler ayrıca insanlar bu durumda onlara dua ettikçe bir karşılık alamıyor aksine gittikçe her şey daha da kötüleşmeye başladı, olaylar yüzünden diğer tanrı ve tanrıçalara inanç ve sadakat azalıyordu ki her zaman ki gibi sorunu başlatan Zeus gene soruna çözüm bulmak için devreye girdi, tüm tanrı ve tanrıçaları Demeter’i ikna etmek için görevlendirdi. Demeter bu duruma daha çok sinirledi, kızı ona teslim edilene kadar hiçbir şey bitmeyecek ve gerekirse yaşam silinip gidecekti.

Hermes’in ise daha farklı bir planı vardı yeraltı dünyasına rahatlıkla girip çıkabiliyordu. Hades’e hemen Demeter’in kızı Persephone’yi yeryüzüne çıkarıp annesine kavuşması gerektiğini söyler. Hades Persephone’ye aşıktır onun gönlü olsun diye her şeyi yapar, Persephone’nin de anne özlemi çektiğini bildiği için bu söyleneni kabullenir. Ancak Persephone’den vazgeçmiş değildir. Persephone Hermes ile yeryüzüne çıkmaya hazırlanırken, Hades ona nar çekirdeği ikram eder ve tadının çok güzel olduğunu söyler aslında hiçbir şey yemeden veya içmeden de hayatta kalabilen ölümsüzlüğe sahiptir ama Persephone bu nar çekirdeğinin tadını merak eder ve hiç şüphelenmeden nar çekirdeğini yer. Hades’in bunu yapmasının nedeni, eğer birisi yeraltı dünyasından yer veya içerse bunun ne olduğunun önemi yok Hades ve dünyasına bağlanır. Bundan haberi olmayan Persephone, bu yiyeceği tüketerek sonsuza dek Hades’e bağlanmıştır. Zeus’un başı bu sefer cidden derttedir. Her iki tarafı da olduracak bir çözüm bulmalıdır. Persephone hem yeryüzüne hem de yeraltına aittir artık. Zeus iyice düşünerek bir karar verir, kızının yılın üçte birini Hades’in yanında geçirmesini diğer ikisini ise annesinin ve ölümsüzlerin diyarında geçirmesini buyurur. Hades ve Demeter bu karara karşı çıkmaz ve kabulederler. ,

Persephone Hades ile birlikte yeraltı dünyasında yılın üçte birini geçirirken, yeryüzünde hiçbir şey yetişmez toprak verimsiz olur bu Demeter’in bir şekilde Hades’in yaptığına bir isyan göstergesidir. Ne çiçek ne meyve ne de sebze yetişmez hepsi Persephone’nin yeryüzüne geleceği zamanı bekler. Persephone yeryüzüne çıkınca toprak canlanır çiçekler ağaçlar bitkiler verimleşir. Böylece Demeter mevsimleri ortaya çıkartır yani annesine kavuşma süreci ilkbahar zamanıdır, onunla zaman harcayıp eğlenmesi yaz . Persephone’nin yeraltına gitme zamanı yaklaştıkça mevsim sonbahara geçer, gitme vakti geldiğinde ise kış gelmiş demektir ve ilkbahar Persephone’nin dönmesini bekler.

(Volütlü krater, Mö 330-310, kırmızı figür pişmiş toprak, Italy Apulia)

Yukarıda gördüğünüz volütlü kraterde bu mit işlenmiştir, kraterin boyun kısmında ki tavcirde Hades’in dört atlı arabası ile Persephone’nin kaçırılma sahnesi işlenir. Gövdesinde ise dört sütunlu alanda (bu kutsal alanı işaret eder, tapınak) Demeter ile konuşup onu ikna etmeye çalışması tasvirlenmiştir. Çevresinde ise diğer tanrı ve tanrıçaların telaşlı tasvirlerini görebilirsiniz.