21 Mart Dünya Şiir Gününe Özel Türk Şairleri Anlatan Filmler

Kapak fotoğrafı: Soldan sağa: Tomris Uyar, İlhan Berk, Cemal Süreya, Tevfik Akdağ

Ayaktakiler ise: Ece Ayhan, Kağan Önal, Nilgün Marmara, Seyhan Erözçelik, Cemal Uzunoğlu. Nilgün Marmara’nın evi. 1984.

Hayri Turgut Uyar Arşivi

Şimdi şiir bence senin yüzündür,

Şimdi benim tahtım senin dizindir.

Sevgilim, saadet ikimizindir,

Göklerden gelen bir yadigâr gibi.

Sabahattin Ali

Türk edebiyatında en çok gelişme gösteren tür şiirdir. Halkımız bütün iç güzelliklerini şiirin sıcak havasında yansıtmıştır. Türk halkının geçirdiği evreler boyunca şiirin özünde söz, sözün özünde güzellik egemen olmuştur. Türk şiirinin bilinen en eski örneği Çin yıllıklarında bulunmakta ve 329 tarihini taşımaktadır İslâmiyet’in kabulünden önceki Türk edebiyatının asıl zengin ve değerli bölümü yazılı edebiyat olmayıp sonradan yazıya geçirilmiş sözlü edebiyat verimleridir. Sonradan derlenip yazıya geçirilen örnekler Türklerin zengin bir sözlü edebiyatının varlığını kanıtlamaktadır. (Mehmet Yardımcı, Türk Şiirinin Doğuşu ve Gelişim Evreleri)1

Bilinen ilk Türk şiiri Uygur şiiridir. Bir koşuğa ait dörtlükten oluşan bu şiir örneği, Hun Türklerinden kalan bir fincan üzerine yazılmıştır. Bu koşug Çin yazısı ile yazılmış ve Milat öncesine ait dörtlüktür. Divan-ı Lügatüt Türk’i adlı eserde Mahmut Kaşgari, Coci veya Cuci adlanan bir Türk şairinin adını çekmiş ve Cuci pek çok kaynakta ilk Türk şairi olarak bilinmektedir.

Bilinen İlk Türk şairlerinin Uygur olmasının sebebi onların yarı yerleşik bir hayat sürmeleri, matbaa kullanmalrı, Mani ve Buda dinlerine inanan Uygurların yazma eserlerini bu tapınaklarda toplayabilmeleridir. Diğer Türklerin yazdıkları metinler kaybolmuş, yazan şair ve edipleri de aynı sebeplerden unutulmuştur.

 Turfan kazılarındaki metinlerde adlarına ve şiirlerine rastlanan ilk Türk şairleri Aprın Çor Tigin,Çuçu, Ki-ki, Kül Tarkan, Asıg Tutung, Pratyaya Şiri, Kalun Kayşı, Çisuya Tutung’dur.

İslamiyet öncesi bilinen ilk şair Aprınçor Tegin’dir. Bugün şairi belli olan ilk şiirlerimiz ona aittir. Şiirlerin başında ve sonunda ona ait kayıt olan iki şiiri günümüze ulaşmıştır. Bunlardan biri dörtlükler halinde 12 mısradan oluşan “Medhiye”, diğeri ise “Sevgili” adlı lirik şiirdir. Üçlükler halinde yazılmış 21 mısradan ibaret “Sevgili” şiiri Türk lirik şiirinin ilk örneğidir. Aprın Çor Tigin’in yazdığı “Bir Aşk Şiiri” adlı ilk Türk şiirinin son parçasının aslı ve çevirisi şöyledir:

ÖZGÜN ——– GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİ `SEVGİLİ

Yaruk tengriler yarlıkazun ——Nurlu tanrılar buyursun

Yavaşım birle ——-Yumuşak huylum ile

Yakışıpan adrılmalım ——-Birleşip bir daha ayrılmayalım

 Küçlüg biriştiler küç birzün —–Güçlü peygamberler güç versin

Közi karam birle————— Kara gözlüm ile

Külüşügin oluralım…———– Gülüşerek yaşayalım…

Kasıncığımın öyü kadgurar men —–( Kadıncığımı düşünüp dertlenirim)

Kadgurdukça —–( Dertlendikçe)

Kaşı körtlem —–( Kaşı güzelim )

 Kavışıg sayır men ——( Kavuşmak isterim)  

Barayın tiser ——( gideyim desem )

Barç amrakım ——( güzel sevgilim )

Baru yime umaz men ——( gidemem yine ben)

Bağırsakım —— ( sadık yarim ) 

 Kireyin tiser —— ( gireyim desem ) 

Kicıgkiyem ——- ( küçüğüm)

Kirü yime umaz men —— ( giremem yine ben)

 Kin yıpar yıdlıgım ——- ( amber -misk kokulum)  

Yaruk tengrler ——- ( Parlak tanrılar )

Yarluk azunın ——- ( buyrugu ile)

Yavaşım birle ———( yavaş huylum ile ) Yakışıpan adrılmalım ——– (kavuşup ayrılmayalım)  

Küçlüg piriştiler ——— ( güçlü periler – meleklerin-) Küç birzünin ——– ( güç vermesiyle)

Közi karam birle ——– kara gözlüm ilə.

Bilinen ilk Türk şiiri ile ilgili alınan kaynak kesin bir bilgi yansıtmamaktadır. Yapılan araştırmaya göre bulunan yazıda geçmektedir. Ve bilgiler tarih ile örtüştüğü için yazıda kullanılmıştır.

kaynak: https://iklim.az/2021/10/17/ilk-turkce-siir/#:~:text=Bilinen%20ilk%20t%C3%BCrk%20%C5%9Fiiri%20uygur,ve%20Milat%20%C3%B6ncesine%20ait%20d%C3%B6rtl%C3%BCkt%C3%BCr.

21 Mart Dünya Şiir Gününe özel mücadelenin, tutkunun, aşkın, dostluğun, hayatın ilmek ilmek işlendiği şiirlerin kıymetli şairlerinin hayatlarını konu alan filmlerle karşınızdayım. Çok fazla örneği bulunmayan bu filmler biz Türk şiirleri sevenler için bir veli nimet niteliğindedir. İşte karşınızda Türk Edebiyatı’nın kıymetli şairlerinin hayatlarını anlatan filmler:

1. MAVİ GÖZLÜ DEV: NAZIM HİKMET (2007)