Sürrealist Ressam René Magritte ve Sinemaya Olan Katkıları

“Başka seçenek yoktur: yaşam olmadan sanat olmaz.» 

Sürrealizm: Sürrealizm, bilinç ve bilinç dışını birleştiren bir yoldur. (Andre Breton)

Sürrealist sanatçıların ortak amacı, bilincin etkisini azaltarak hayal gücünün etkisini ortaya çıkarmaktır.   

René François Ghislain Magritte, 21 Kasım 1898 yılında Belçika’da doğan gerçeküstücü bir ressamdır. Gerçeküstücülük akımının en önemli temsilcilerinden sayılır. Kendisi 1910 yılında çizim dersleri almaya başlar. 1912 yılında annesi Sambre Nehir’ine atlayarak intihar eder. Annesinin sudan çıkarılışına şahit olur. Bir rivayete göre annesinin yüzünün örtülü bulunması, Magritte'in hayatı boyunca bu imgenin etkisinden kurtulamamasına ve resimlerinde sıkça yüzü örtülü figürler ve nehir tasvirleri kullanmasına neden olur.  

Magritte’nin gerçeküstücülüğe olan yatkınlığı kavramsal işler yapmasına da olanak sağlamıştır. Eserleri düşündürme odaklıdır. Resimleri genellikle bir nesne ile onun temsili arasındaki boşlukta oynar. 

René Magritte, tüm zamanların en ikonik ve uluslararası üne sahip sürrealist sanatçılarından biri olmuştur. 1920 yılında Rene Magritte, çocukluk arkadaşı, modeli ve ilham perisi Georgette Berger ile evlenmiştir. 1965 yılında karısının ani ölümü Magritte’i derinden etkilenmiştir. Magritte ise 1967’de 68 yaşında pankreas kanserinden ölmüştür.  

Garip ve sıradışı resimleri, Andy Warhol ve Jasper Johns dahil birçok modern sanatçıya ilham vermeye devam etmektedir. 

René Magritte, çizdiği sürrealist resimler ile 20. Yüzyılın en önemli ressamlarından birisi olmuştur. Çizdiği resimler Magritte’nin ölümünden sonra bile değer görmeye devam etmiş hatta birçok yönetmen tarafından eserleri film sahnelerine uyarlanmıştır. İşte karşınızda René Magritte ve sinema yolculuğuna çıkan eserleri:

1. The Thomas Crown Affair (1999) – René Magritte, İnsanın Oğlu (1964) 

Yönetmenliğini John McTiernan üstlendiği 1999 yapımı suç/gerilim filmi olan ve Türkçe ’ye İkili Oyun olarak çevrilen film, yeni heyecanlar peşindeki dolar milyoneri bir playboyun serüvenleri anlatıyor. Devam filminin Türkiye’de çekilmesi düşünülen filmin başrollerini Rene Russo ve Denis Leary ile aynı zamanda filmin yapımcısı olan Pierce Brosnan paylaşıyor.  

Filmin, René Magritte, İnsanın Oğlu tablosu ile bağdaştırılan bir sahnesi bulunmaktadır. Bu tablo hakkında bilgi verecek olursak, Magritte’nin arkadaşının 1963 yazında verdiği sipariş üzerine yapılmıştır. Arkadaşı her zaman melon şapka giyen Magritte’den bir oto portre yapmasını istemiştir ancak sanatçı kendi portresini yapmayı çok güç bulmuş ve tabloyu tamamladığında ortaya çıkan melon şapkalı, yüzü bir elmanın arkasında gizlenmiş anonim birinin resmi olmuştur.  

Bazı eleştirmenler, İnsanın Oğlu’nun, sanatçının İsa Mesih’in başkalaşımına dair yorumu olduğuna inanarak dini bir önemi gizlediğine inanmaktadır. René Magritte ise tabloyu sadece şu şekilde açıklıyor: “Gördüğümüz her şey başka bir şeyi gizler; her zaman gördüklerimizin gizlediğini görmek isteriz.” 

2.The Truman Show (1998) – René Magritte, Ay Işığında Magritte Mimarisi (1856) 

Ve sırada benim de en sevdiğim film olan The Truman Show var. The Truman Show Andrew Niccol tarafından yazılan ve Peter Weir’ın yönettiği 1998 yapımı bir filmdir. Filmde Jim Carrey, Laura Linney, Ed Harris ve Natascha McElhone gibi yıldızlar yer almaktadır. The Truman Show hiçbir zaman özgür olmamış bir adamın hikâyesidir. Truman Burbank bir televizyon şirketi tarafından yasal yollarla evlat edinilmiş ve otuz yaşına kadar bir fanusun içerisine kıstırılmış halde kendisinin haricinde herkesin bildiği sahte bir hayatı yaşamaktadır. Filmin bitimine doğru çekilen merdiven sahnesi René Magritte’nin Ay Işığında Magritte Mimarisi (1856) adlı tablosundan esinlenilmiştir. Filmlerde kullanılan ikonik merdiven sahnelerinden biride burada bulunmaktadır. Merdiven, filmin en güçlü sahnelerini destekleyen alt anlam olarak gayet başarılı bir şekilde kullanılmıştır. Merdiven burada özgürlüğe olan ilk adımlara şahit olmamızı sağlayan bir araçtır.  

3.Trainspotting(1996) — The Mysteries of the Horizon(1955) 

Trainspotting, 1996 yılında Danny Boyle tarafından yönetilen ve Irvine Welsh’in yazdığı aynı isimli romandan sinemaya uyarlanan bir filmdir. Edinburgh’da yaşayan bir grup eroin bağımlısı genç ve onların hayatlarından bir pasajı anlatır. 

René Magritte, tablolarında genellikle bireyin duyarsızlaşmasını anlatır. Bu filmde de toplumdan kaçmaya çalışan bir grup gencin hikayesi anlatılmaktadır.  

Tablolardaki adamların hepsi aynıdır, yüzleri yoktur ve melon şapka takarlar. Filmde de bu tabloya benzer şekilde gösterilen sahnede Mark’ın tablodaki adamlar gibi farklı düşünceler içinde olduğu ve olasılıkların ne olduğunu bulmaya çalıştığı görülmektedir.  

Kısaca Trainspotting filmindeki bir sahne, René Magritte’nin The Mysteries of the Horizon(1955) tablosundan esinlenilmiştir. 

4.Ay Işığı (2016) (Moonlight) – Gece Elbisesi (The Evening Gown) 

İlk LGBTQ temalı ve tüm ekibi Afro-Amerikalı oyunculardan oluşan En İyi Film Dalında Oscar alan ilk film Ay Işığı, Barry Jenkins tarafından yönetilen ve senaryosu Jenkins tarafından Tarell Alvin McCraney’in In Moonlight Black Boys Look Blue kitabından uyarlanan 2016 Amerikan yapımı dram filmidir. İnsan ilişkileri ve insanın kendini keşfetmesi hakkında bir film olan Ay Işığı, genç siyahi bir adamın çocukluğundan yetişkinliğe kadar Miami’nin zor bir mahallesinde, hayatta kendine yer edinme savaşını ve büyüme hikayesini anlatmaktadır. 

Filmde ana karakter Chiron’u arkasın dönük biçimde denizi izlerken görüyoruz. Chiron’un hayatı çok çetrefillidir lakin denize bakınca sanki tüm sorunları yok olmaktadır. Yönetmen Jenkins, René Magritte’nin bu tablosundan esinlenerek, resimde gördüğünüz sahneyi çekmiştir. Temalar farklı olsa da filmin bu sahnesi ve tablo denizin getirdiği garip bir huzuru gözler önüne sermektedir.